ਸਾਡੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਹੁਣ ਕੌਮ, ਰੰਗ, ਚਮੜੀ ਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇਖ ਕੇ ਜਾਗਿਆ ਕਰੇਗੀ ?

72 ਪੰਜਾਬੀ ਮਰੇ ..ਲਾਹੋਰ  ਚ 27 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਚ... ਪਰ  ਅਖਬਾਰਾਂ, ਮੀਡੀਆ  ਚ ਬਹੁਤੀ ਹਲਚਲ ਨਹੀ ਹੋਈ ਨਾ ਹੋਣੀ ਸੀ ... ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ  ਸਾਡੀ ਵ੍ਟ੍ਸਏਪੀ ਚਰਚਾ ਵੀ ਨਾ ਹੋਈ  ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਹੁਤਾ ਫੇਸ੍ਬੁਕੀ ਹਮਦਰਦੀ ਦਿਖਾਈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬਹਿਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀ  ...  .. ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪੰਜ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਬੈਲਜੀਅਮ ਚ 32 ਲੋਕ ਮਰੇ ਜਾਂ ਜਦੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਪੈਰਿਸ ਚ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਯੂਰੋਪ / ਏਸ਼ੀਆ ਤੇ ਹੋਰ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਅਖਬਾਰਾਂ, ਟੈਲਿਵਿਜ੍ਨਾਂ, ਖਬਰਾਂ  ਨੇ ਧਮੱਚੜੀ ਮਚਾ ਤੀ ਸੀ ...ਕਿ ਕਾਰਨ ਹੈ  ਜਦੋ ਅਮੀਰ ਮੁਲਕਾਂ ਚ ਇਹ ਸਭ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖਬਰਾਂ / ਬਹਿਸਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਜਦੋ ਮਾੜੇ/ਗਰੀਬ ਮੁਲਕਾਂ ਚ ਵਾਪਰਦਾ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ..ਇਹ ਸਹੀ  ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਘਾਣ ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋਵੇ ਦਰਦ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹੋਣਾ ਵੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ..ਪਰ ਯਾਰੋ ਕਿ ਸਾਡੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਹੁਣ ਕੌਮ, ਰੰਗ, ਚਮੜੀ ਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇਖ ਕੇ ਜਾਗਿਆ ਕਰੇਗੀ ? ਕਿ ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਯੂਰੋਪ ਦਸੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸਨੂੰ  ਆਤੰਕਵਾਦ ਮੰਨੀਏ ਤੇ ਕਿਸਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨੀਏ  ?

ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਝ ਆਂਕੜੇ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਹੀ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਕਿ ਮੈਂ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ..

ਇਹ ਅੰਕੜੇ 2016 ਦੇ ਹਨ ਆਤੰਕੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਹਨ ..ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਤੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦੇ -

2 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਇਰਾਕ ‘ਚ 22 ਲੋਕ ਮਰੇ,

7 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਲੀਵੀਆ ‘ਚ 60 ਮਰੇ ,

15 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਸੋਮਾਲੀਆ ‘ਚ 65 ਮਰੇ ,

27 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਇਰਾਕ ‘ਚ 55 ਮਰੇ,

31ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ  ਨਾਇਜੀਰਿਆ ‘ਚ 86 ਤੇ ਸੀਰਿਆ ‘ਚ 81 ਮਰੇ

9 ਫਰਬਰੀ ਨੂੰ ਨਾਇਜੀਰਿਆ ਚ 60 ਮਰੇ

17 ਫਰਬਰੀ ਨੂੰ   ਤੁਰਕੀ ‘ਚ 28 ਮਰੇ

28 ਫਰਬਰੀ ਨੂੰ   ਬਗਦਾਦ ‘ਚ 80 ਮਰੇ

13 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਤੁਰਕੀ ‘ਚ 38 ਮਰੇ

22 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਬੈਲਜੀਅਮ ‘ਚ 35 ਮਰੇ

ਅਤੇ

27 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਲਾਹੋਰ ‘ਚ 72 ਮਰੇ 

बे-आरामियों को
दहलीज़ पर रख आना
उतार कर रूहों से
सारी बेचैनी और गर्द
लाचारिओं मज़बूरियों को 
झाड़ देना तुम बाहर ही

उत्तर आना
मेरी रूह के
आँगन में नंगे पैर
सहज होकर
ऑंखें बंद करके
बैठ जाना मेरे पास
मेरे साथ सुनना
कुछ बंदिशें, कुछ राग
कुछ पाकीज़ा से
मल्हार गाएंगी
मेरी ख़ामोशीयां

इत्मीनान से
सुनना तुम
अच्छा लगेगा
तुझे भी और मुझे भी …

अच्छा तो लगता है 
दिल में उठती हुईं 
चाहतों का सैलाब 
मगर याद रहे 
बुझते हुए अहसासों की
चुप्पीआं भी जनलेबा होतीं हैं ..

ਕੱਵਾਲੀ'
ਕੱਵਾਲੀ ਦਾ ਮੂਲ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦ 'ਕੌਲ' ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਬਚਨ, ਸੁਖ਼ਨ, ਕਥਨ , ਬੋਲ ਆਦਿ। ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਲ ਜੋ ਗੀਤ ਸਿਰਫ ਗਾਉਣ ਲਈ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਰੁਬਾਈ ਦੇ ਵਜ਼ਨ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰਹੀ 'ਕੌਲ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ'। 
ਜਦ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਜਾਇਜ਼ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਕੈਫੀਅਤ (ਅਲਮਸਤ ਅਵਸਥਾ ) ਤਾਰੀ ਕਰਨ ਵਿਚ ਪਿਆਰੇ ਨਾਲ ਲਿਵ ਜੋੜਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਜਲਿਸਾਂ ਵਿਚ 'ਕੌਲ' ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 'ਕੱਵਾਲ' ਆਖਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। 
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ 'ਕਾਫੀ' ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਫੀਆਂ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੱਵਾਲ ਹੀ ਸਦਾਉਂਦੇ ਸਨ।
ਕੱਵਾਲੀ ਵਿਚ ਧਾਰਣਾ ਦੀ ਤੁਕ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ ਵਾਲੀ ਤੁਕ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੁਹਰਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਾਫੀ ਦੀਆਂ ਵਾਕੀ ਤੁਕਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੀ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਮੀਰ ਖ਼ੁਸਰੋ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕੱਵਾਲੀ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਅਧਿਆਤਮਕ ਗੀਤ ਹੀ ਗਾਏ ਜਾਣ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
-ਸਾਹਿਤ ਕੋਸ਼ ਵਿਚੋਂ

क्यूँ होता है ऐसा पता नहीं
मगर ऐसा होता है अक्सर

ख्यालों में खंडरात से उफन आते हैं
फ़ैल जाते हैं ज़हन के आरपार 
जर्जर इमारतों के लैंडस्केप
अध्-मिटे हरफों में से झांकती हैं
कुछ बोदी सी इबारतें
किसने किसके लिए
क्या लिखा है
पढ़ा नहीं जाता
(रवायतों की लिपि
पढ़ी नहीं जाती मुझसे )

ख़ाबों के अन्दर
बवंडर से उठते है
तो मेरी नींदे टूट जातीं हैं
और ऊँगली सी
छूट जाती है ख़ाबों की

फिर कई कई दिन
टूटी नींदों के सहरा पे
अधपक्के ख़ाबों की
रेत सी सूखती रहती है
जिस पे हर लम्हा
नंगे पांव चलता है ज़ालिम
तफरीह सी करता हुआ
और
मैं सारा दिन
गीली आँखों में
दिन कटी करता हूँ
क्यूँ होता है ऐसा पता नहीं
मगर ऐसा होता है अक्सर...

हवाओं से उड़ते हैं

पानी  से बहते हैं

किसी से कहना मत

जनाब हम तो

आवारगी में रहते हैं

रोकना क्यूँ किस लिए

टिकना नहीं जब नसीब में

बेचैनियाँ जो बैठीं हैं

इस कद्र तरतीब में

ज़हन से लिपटा पड़ा है

इक्क सुनसान सा  ख्लाह 

कोहरा सा जमा रहता है

रूहों में

तिलभर भी नहीं जगहा

तेरे रब्तों की

तेरे रिश्तों की

दुहाई न देना

कम ही सुनते हैं

जनाब हम तो

आवारगी में रहतें हैं...

निकल गये तो

लौटना नहीं आता

हर रुत्त में

मौसमों की मानिंद

बरसना नहीं आता

तफरीह सी है ज़ालिम

हर वक्त ख्यालों  में  

जो चाहती है वही करतें हैं

जनाब हम तो

आवारगी में रहतें हैं...